„Rola zintegrowanego treningu Komunikacji Bez Przemocy (NVC) i praktyki jogi na rezyliencję uczestników.
Rezyliencja, odporność psychiczna, psychopedagogika, pedagogika zdrowia, edukacja, psychologia, socjalizacja, uważność, mindfulness.
Współczesny świat stawia przed nami liczne wyzwania, które wymagają od nas nie tylko odporności, ale też elastyczności, zarówno psychicznej, jak i emocjonalnej. Coraz częściej szukamy holistycznych rozwiązań, które łączą pracę z umysłem i ciałem. Dziś chciałbym opowiedzieć o jednym z takich podejść – o potencjale integracji dwóch z pozoru odległych praktyk: jogi i Porozumienia bez Przemocy, czyli NVC.
Celem tego artykułu jest pokazanie, jak te dwie metody, działając na różnych poziomach, tworzą potężną synergię, która może znacząco przyczynić się do wzrostu naszej rezyliencji, samooceny i poczucia bezpieczeństwa.
Tłem do poszukiwań skutecznych strategii są współczesne realia edukacyjne i społeczne charakteryzujące się narastającymi problemami do których należałoby zaliczyć:
Problemy komunikacyjnymi, związanymi z narastającą polaryzacją społeczną.
Problemy relacji i związków kobiet i mężczyzn związanych z emancypacją społeczną kobiet, poprawą ich statusu zawodowego i psychologicznego w związku z tym rosnącymi oczekiwaniami wobec mężczyzn. Sytuacja ta prowadzi do coraz większych napięć na tej linii oraz trudności w budowaniu satysfakcjonujących relacji.
Narastającą frustracją mężczyzn oraz trudnościami emocjonalnymi.
Kryzysem zdrowia psychicznego oraz rosnącym poczuciem izolacji społecznej.
Napięcia społeczne związane z emigracją i wojną.
Rosnący wpływ algorytmów w przestrzeni mediów społecznościowych nastawionych na zysk i utrzymanie uwagi użytkowników w świecie wirtualnym.
Nadreprezentatywna ilość samobójstw mężczyzn.
Na początek, zdefiniujmy kluczowe elementy. Porozumienie bez Przemocy (NVC) to model komunikacji, którego twórcą jest dr Marshall Rosenberg. NVC stanowi połączenie stosowania określonego języka /słowa okna/ oraz określonej postawy wobec siebie drugiego człowieka, życia i Świata. Cały model składa się z następujących elementów: założenie, filary, strategie działania oraz rozróżnienia kluczowe.
Założenia:
Cokolwiek ludzie robią – robią by zaspokoić własne potrzeby.
Potrzeby wszystkich ludzi są uniwersalne.
Do konfliktów dochodzi na poziomie strategii.
Każdy zarzut, krytyka czy osąd to wyraz niezaspokojonej potrzeby.
Filary:
Empatia dla siebie / życzliwe zrozumienie siebie/.
Empatia dla drugiej osoby.
Autentyczne wyrażanie siebie.
Strategią wspierającą jasność komunikacyjną są 4. Kroki:
Obserwacja: Mówienie o faktach bez oceniania.
Uczucia: Nazywanie emocji, które w nas się pojawiają.
Potrzeby: Identyfikacja uniwersalnych potrzeb, które leżą u podstaw tych uczuć.
Prośby: Formułowanie konkretnych działań, które mogą zaspokoić potrzeby.
NVC uczy nas, jak przejść od języka osądów, krytyki i wymagań – nazywanego „językiem szakala” – do języka empatii i szacunku. To nie tylko narzędzie do rozmowy z innymi, ale przede wszystkim do transformacji wewnętrznego dialogu. Sposób obserwacji i rozróżnień stosowanych w NVC pomaga w uporządkowaniu wewnętrznego dialogu oraz budowaniu emocjonalnej stabilności.
Z kolei joga, traktowana jako holistyczna praktyka, oferuje nam ucieleśnioną ścieżkę do zdrowia psychicznego. Badania naukowe potwierdzają, że regularna praktyka jogi ma znaczący wpływ na regulację układu nerwowego. W kontekście traumy czy przewlekłego stresu, joga pomaga w przywróceniu równowagi między układem współczulnym (reakcje stresowe) a przywspółczulnym (odpoczynek i regeneracja).
Joga gdzie łączymy uważną praktykę w asanach, pogłębiona uważność w pranajamie oraz kierowanie percepcji do wewnątrz – pomaga w budowaniu stanu obecności. Ten rodzaj stanu umysłu i ciała, zwanego mindfulness jest niezbędnym elementem w procesach transformacji osobistej.
To, co czyni te dwie metody wyjątkowymi, to ich komplementarność. Joga działa na zasadzie „od dołu do góry” (ang. bottom-up). Poprzez pracę z oddechem i ruchem uczy nas, jak być obecnym w ciele i świadomie czuć, co się w nim dzieje. Reguluje układ nerwowy, przygotowując nas do spokojniejszej reakcji na trudne emocje.
Z kolei NVC działa „od góry do dołu” (ang. top-down). Dostarcza nam języka, by nazwać to, co odczuwamy w ciele, i przetworzyć to na poziomie świadomym. Dzięki temu możemy wyrazić nasze uczucia i potrzeby w sposób, który nie prowadzi do konfliktu.
Uważność jest pomostem łączącym te dwa podejścia. Jak zauważają autorzy badań, praktyka uważności i jogi wzmacnia świadomość odczuć w ciele i pomaga w identyfikacji potrzeb, co jest warunkiem wstępnym dla efektywnego użycia NVC.
Ta dwukierunkowa transformacja pozwala na trwałe budowanie rezyliencji. Joga daje nam fizjologiczną bazę, a NVC – poznawcze narzędzia do pracy z tą bazą, co w efekcie wzmacnia samoocenę i poczucie bezpieczeństwa.
Brakuje badań w polskim kontekście, które łączyłyby praktykę NVC z jogą jako narzędziami rozwijającymi zarówno samoświadomość, jak i umiejętności interpersonalne.
Kluczowym pytaniem jest, czy zintegrowane podejście może skuteczniej niż tradycyjne programy wspierać rozwój rezyliencji, samooceny i poczucia bezpieczeństwa oraz jak wdrażać takie programy do życia społecznego?
Weryfikacja i poszerzenie teorii NVC w kontekście pedagogicznym i psychologicznym. Określenie mechanizmów wpływu NVC oraz jogi na komunikację i jej skuteczność, samoocenę i poczucie bezpieczeństwa.
Opracowanie i wdrożenie takiego treningu mogłoby znacząco wpłynąć na budowanie i rozwijanie w różnych obszarach zarówno społecznych jak i indywidualnych.
Mogłyby to być:
○ Rekomendacje dla tworzenia i wdrażania programów edukacyjnych/szkoleniowych w obszarze NVC i jogi (np. dla szkół, uczelni szkolących nauczycieli i pedagogów, instytucji, firm), nie tylko jako pozalekcyjne warsztaty, ale jako integralne elementy kursów rozwoju osobistego i zawodowego. Jest to zgodne z „potencjałem dydaktycznym” NVC na wszystkich poziomach edukacji.
○ Wsparcie dla profesjonalistów (nauczycieli, psychologów, pedagogów, trenerów ) w wyborze efektywnych metod pracy z klientami.
○ Wsparcie dla rodziców oraz młodzieży, również w trudnych momentach.
○ Budowanie grup wsparcia jako strategii wspierania trwałej praktyki poza okresem interwencji, zapewniając długoterminowe korzyści. Może to obejmować opracowanie zasobów online, grup wsparcia rówieśniczego lub sesji “wzmacniających”.
○ Tworzenie narzędzi do prewencji wypalenia zawodowego i poprawy dobrostanu psychicznego.
○ Potencjalnego narzędzia do socjoterapii oraz resocjalizacji
○ Zastosowania jako skutecznego narzędzia w mediacjach i negocjacjach.
○ Materiały wskazują, że NVC i joga mają praktyczne zastosowania w różnych sektorach (zdrowie, więziennictwo, edukacja).
○ Kontekst polski wyraźnie podkreśla rolę NVC w rozwiązywaniu problemów społecznych, takich jak przemoc i analfabetyzm emocjonalny.
Podsumowując, integracja jogi i NVC to holistyczne, dwukierunkowe podejście. Joga tworzy ucieleśniony fundament rezyliencji, regulując układ nerwowy i budując świadomość ciała. NVC dostarcza języka, który pozwala nazwać i przetworzyć te doświadczenia na poziomie poznawczym.
Razem, te dwie metody pozwalają nam nie tylko radzić sobie z wyzwaniami, ale też wykorzystywać je jako okazję do nauki i rozwoju. To połączenie wspiera głęboką, wewnętrzną przemianę, prowadząc do trwałego wzrostu odporności psychicznej, poczucia własnej wartości i wewnętrznego spokoju.
Wstępna bibliografia (preferowane style tworzenia bibliografii: APA, Chicago)
1. Rosenberg, M. B. (Rok wydania). Komunikacja bez przemocy. Język życia. (i inne jego książki)
2. Effects of a Nonviolent Communication-Based Empathy Education …, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9680223/
3. (PDF) Preventing Empathic Distress and Social Stressors at Work Through Nonviolent Communication Training: A Field Study With Health Professionals – ResearchGate, 2025, https://www.researchgate.net/publication/311679401_Preventing_Empathic_Distres s_and_Social_Stressors_at_Work_Through_Nonviolent_Communication_Training_ A_Field_Study_With_Health_Professionals
4. Non-violent communication as a technology in interpersonal relationships in health work: a scoping review – PMC, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10916228/
5. Integrative Review of Nonviolent Communication Intervention Studies – KoreaMed Synapse, 2025, https://synapse.koreamed.org/articles/1060419
6. zastosowanie komunikacji bez przemocy (NVC) w wychowaniu i edukacjiMasculinity without violence – the application of NVC in the upbringing and education – ResearchGate, 2025, https://www.researchgate.net/publication/390584999_Meskosc_bez_przemocy_-_z astosowanie_komunikacji_bez_przemocy_NVC_w_wychowaniu_i_edukacjiMasculi nity_without_violence_-_the_application_of_NVC_in_the_upbringing_and_educatio n?_tp=eyJjb250ZXh0Ijp7InBhZ2UiOiJwcm9maWxlIiwicHJldmlvdXNQYWdlIjoicHJv ZmlsZSIsInBvc2l0aW9uIjoicGFnZUNvbnRlbnQifX0
7. Yoga Poses Increase Subjective Energy and State Self-Esteem in Comparison to 'Power Poses’ – PMC, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5425577/ 8. Scoping Review of Yoga in Schools: Mental Health and Cognitive Outcomes in Both Neurotypical and Neurodiverse Youth Populations – MDPI, 2025, https://www.mdpi.com/2227-9067/9/6/849
9. Exploring the Effects of Psychological Safety, Organization-Based Self-Esteem, and Self-Efficacy on Job Performance – ResearchGate, 2025, https://www.researchgate.net/publication/390202455_Exploring_the_Effects_of_Ps ychological_Safety_Organization-Based_Self-Esteem_and_Self-Efficacy_on_Job_ Performance
10. (PDF) Freedom Project: Nonviolent Communication and …, 2025, https://www.researchgate.net/publication/288495101_Freedom_Project_Nonviolent _Communication_and_Mindfulness_Training_in_Prison
11. Longing for the Prodigal: Nonviolent Communication and the Journey from Estrangement to Understanding – Digital Commons @ ACU, 2025, https://digitalcommons.acu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1915&context=etd
12. How Neurodiverse is our Community College Population?, 2025, https://www.alamo.edu/nvc/news-events/news/2024/december/neurodiverse-cmnty/
13. Męskość bez przemocy – zastosowanie komunikacji bez przemocy (NVC) w wychowaniu i edukacji | Labor et Educatio – Akademicka Platforma Czasopism, 2025, https://apcz.umk.pl/LE/article/view/60036
14. EXPLORING IMPACTS OF YOGA ON VERBAL AND NON-VERBAL COMMUNICATION SKILLS OF ADOLESCENTS ALONG WITH A SHORT CASE STUDY – ResearchGate, 2025, https://www.researchgate.net/publication/389287342_EXPLORING_IMPACTS_OF _YOGA_ON_VERBAL_AND_NON-VERBAL_COMMUNICATION_SKILLS_OF_AD OLESCENTS_ALONG_WITH_A_SHORT_CASE_STUDY
15. The Effects of Yoga on Positive Mental Health among Healthy Adults : A Systematic Review and Meta-analysis – ResearchGate, 2025, https://www.researchgate.net/publication/314101708_The_Effects_of_Yoga_on_Po sitive_Mental_Health_among_Healthy_Adults_A_Systematic_Review_and_Meta-a nalysis
16. Nonviolent Communication | 2 | Mindfulness and compassion in …, 2025, https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9781003262008-2/nonviolent-c ommunication-oren-jay-sofer-sietske-de-haan
17. The integration of meditation into higher education: a systematic literature review – PubMed, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39812534/
18. Davis, M. H. (1983). Measuring individual differences in empathy: Evidence for a multidimensional approach. Journal of Personality and Social Psychology.
19. Branden, N. (Rok wydania). Sześć filarów poczucia własnej wartości. (lub inne jego prace).
20. Davis M.H. (1983), Measuring individual differences in empathy
21. Positive Psychology, Your Complete Nonviolent Communication Guide
22. AARP States, 7 Ways Yoga Can Boost Your Mental Health and Resilience
23. MDPI, The Impact of Resilience Interventions on University Students’ Mental Health
24. ResearchGate, Yoga Poses Increase Subjective Energy and State Self-Esteem
25. 7. PubMed, School-based yoga and mindfulness interventions
26. 8. King’s College London, Male student mental health: how universities could improve